古之为国者未尝敢忽,而今之为吏者不然,簿书听断而已矣,闻有道农之事,则相与笑之曰:鄙。
夫知赋敛移用之为急,不知务农为先者,是未原为政之本末也。
知务农而不知节用以爱农,是未尽务农之方也。
古之为政者,上下相移用以济。
下之用力者甚勤,上之用物者有节,民无遗力,国不过费,上爱其下,下给其上,使不相困。
一夫之力督之必尽其所任,一日之用节之必量其所入,一岁之耕供公与民食皆出其间,而常有余,故三年而余一年之备。
今乃不然,耕者,不复督其力;用者,不复计其出入。
一岁之耕供公仅足,而民食不过数月。
甚者,场功甫毕,簸糠麸而食秕稗,或采橡实、畜菜根以延冬春。
不幸一水旱,则相枕为饿殍。
此甚可叹也!
国家罢兵,三十三岁矣,兵尝经用者老死今尽,而后来者未尝闻金鼓、识战阵也。
生于无事而饱于衣食也,其势不得不骄惰。
今卫兵入宿,不自持被而使人持之;禁兵给粮, 不自荷而雇人荷之。
其骄如此,况肯冒辛苦以战斗乎?
就使兵耐辛苦而能斗战,虽耗农民,为之可也。
奈何有为兵之虚名,而其实骄惰无用之人也。
古之凡民长大壮健者皆在南亩,农隙则教之以战,今乃大异,一遇凶岁,则州郡吏以尺度量民之长大而试其壮健者,招之去为禁兵,其次不及尺度而稍怯弱者,籍之以为厢兵。
吏招人多者有赏,而民方穷时争投之。
故一经凶荒,则所留在南亩者,惟老弱也。
而吏方曰:不收为兵,则恐为盗。
噫!
苟知一时之不为盗,而不知终身骄惰而窃食也。
古之长大壮健者任耕,而老弱者游惰;今之长大壮健者游惰,而老弱者留耕也。
何相反之甚邪!
然民尽力乎南亩者,或不免乎狗彘之食,而一去为僧、兵,则终身安佚而享丰腴,则南亩之民不得不日减也。
故曰有诱民之弊者,谓此也。
翻译
以上为原弊的翻译。
注释
以上为原弊的注释。
评析
以上为原弊的评析。
拼音版
yuán bì。
原弊。
ōu yáng xiū。
欧阳修。
nóng zhě,
农者,
tiān xià zhī běn yě,
天下之本也,
ér wáng zhèng suǒ yóu qǐ yě。
而王政所由起也。
gǔ zhī wèi guó zhě wèi cháng gǎn hū,
古之为国者未尝敢忽,
ér jīn zhī wèi lì zhě bù rán,
而今之为吏者不然,
bù shū tīng duàn ér yǐ yǐ,
簿书听断而已矣,
wén yǒu dào nóng zhī shì,
闻有道农之事,
zé xiāng yǔ xiào zhī yuē bǐ。
则相与笑之曰:鄙。
fū zhī fù liǎn yí yòng zhī wèi jí,
夫知赋敛移用之为急,
bù zhī wù nóng wèi xiān zhě,
不知务农为先者,
shì wèi yuán wéi zhèng zhī běn mò yě。
是未原为政之本末也。
zhī wù nóng ér bù zhī jié yòng yǐ ài nóng,
知务农而不知节用以爱农,
shì wèi jǐn wù nóng zhī fāng yě。
是未尽务农之方也。
gǔ zhī wéi zhèng zhě,
古之为政者,
shàng xià xiāng yí yòng yǐ jì。
上下相移用以济。
xià zhī yòng lì zhě shén qín,
下之用力者甚勤,
shàng zhī yòng wù zhě yǒu jié,
上之用物者有节,
mín wú yí lì,
民无遗力,
guó bù guò fèi,
国不过费,
shàng ài qí xià,
上爱其下,
xià gěi qí shàng,
下给其上,
shǐ bù xiāng kùn。
使不相困。
yī fū zhī lì dū zhī bì jǐn qí suǒ rèn,
一夫之力督之必尽其所任,
yī rì zhī yòng jié zhī bì liàng qí suǒ rù,
一日之用节之必量其所入,
yī suì zhī gēng gōng gōng yǔ mín shí jiē chū qí jiān,
一岁之耕供公与民食皆出其间,
ér cháng yǒu yú,
而常有余,
gù sān nián ér yú yī nián zhī bèi。
故三年而余一年之备。
jīn nǎi bù rán,
今乃不然,
gēng zhě,
耕者,
bù fù dū qí lì yòng zhě,
不复督其力;用者,
bù fù jì qí chū rù。
不复计其出入。
yī suì zhī gēng gōng gōng jǐn zú,
一岁之耕供公仅足,
ér mín shí bù guò shù yuè。
而民食不过数月。
shèn zhě,
甚者,
chǎng gōng fǔ bì,
场功甫毕,
bǒ kāng fū ér shí bǐ bài,
簸糠麸而食秕稗,
huò cǎi xiàng shí chù cài gēn yǐ yán dōng chūn。
或采橡实、畜菜根以延冬春。
bù xìng yī shuǐ hàn,
不幸一水旱,
zé xiāng zhěn wèi è piǎo。
则相枕为饿殍。
cǐ shén kě tàn yě guó jiā bà bīng,
此甚可叹也! 国家罢兵,
sān shí sān suì yǐ,
三十三岁矣,
bīng cháng jīng yòng zhě lǎo sǐ jīn jǐn,
兵尝经用者老死今尽,
ér hòu lái zhě wèi cháng wén jīn gǔ shí zhàn zhèn yě。
而后来者未尝闻金鼓、识战阵也。
shēng yú wú shì ér bǎo yú yī shí yě,
生于无事而饱于衣食也,
qí shì bù dé bù jiāo duò。
其势不得不骄惰。
jīn wèi bīng rù sù,
今卫兵入宿,
bù zì chí bèi ér shǐ rén chí zhī jìn bīng gěi liáng,
不自持被而使人持之;禁兵给粮,
bù zì hé ér gù rén hé zhī。
不自荷而雇人荷之。
qí jiāo rú cǐ,
其骄如此,
kuàng kěn mào xīn kǔ yǐ zhàn dòu hū jiù shǐ bīng nài xīn kǔ ér néng dòu zhàn,
况肯冒辛苦以战斗乎?就使兵耐辛苦而能斗战,
suī hào nóng mín,
虽耗农民,
wèi zhī kě yě。
为之可也。
nài hé yǒu wéi bīng zhī xū míng,
奈何有为兵之虚名,
ér qí shí jiāo duò wú yòng zhī rén yě。
而其实骄惰无用之人也。
gǔ zhī fán mín zhǎng dà zhuàng jiàn zhě jiē zài nán mǔ,
古之凡民长大壮健者皆在南亩,
nóng xì zé jiào zhī yǐ zhàn,
农隙则教之以战,
jīn nǎi dà yì,
今乃大异,
yī yù xiōng suì,
一遇凶岁,
zé zhōu jùn lì yǐ chǐ dù liàng mín zhī zhǎng dà ér shì qí zhuàng jiàn zhě,
则州郡吏以尺度量民之长大而试其壮健者,
zhāo zhī qù wèi jìn bīng,
招之去为禁兵,
qí cì bù jí chǐ dù ér shāo qiè ruò zhě,
其次不及尺度而稍怯弱者,
jí zhī yǐ wéi xiāng bīng。
籍之以为厢兵。
lì zhāo rén duō zhě yǒu shǎng,
吏招人多者有赏,
ér mín fāng qióng shí zhēng tóu zhī。
而民方穷时争投之。
gù yī jīng xiōng huāng,
故一经凶荒,
zé suǒ liú zài nán mǔ zhě,
则所留在南亩者,
wéi lǎo ruò yě。
惟老弱也。
ér lì fāng yuē bù shōu wèi bīng,
而吏方曰:不收为兵,
zé kǒng wèi dào。
则恐为盗。
yī gǒu zhī yī shí zhī bù wéi dào,
噫!苟知一时之不为盗,
ér bù zhī zhōng shēn jiāo duò ér qiè shí yě。
而不知终身骄惰而窃食也。
gǔ zhī zhǎng dà zhuàng jiàn zhě rèn gēng,
古之长大壮健者任耕,
ér lǎo ruò zhě yóu duò jīn zhī zhǎng dà zhuàng jiàn zhě yóu duò,
而老弱者游惰;今之长大壮健者游惰,
ér lǎo ruò zhě liú gēng yě。
而老弱者留耕也。
hé xiāng fǎn zhī shén xié rán mín jìn lì hū nán mǔ zhě,
何相反之甚邪!然民尽力乎南亩者,
huò bù miǎn hū gǒu zhì zhī shí,
或不免乎狗彘之食,
ér yī qù wèi sēng bīng,
而一去为僧、兵,
zé zhōng shēn ān yì ér xiǎng fēng yú,
则终身安佚而享丰腴,
zé nán mǔ zhī mín bù dé bù rì jiǎn yě。
则南亩之民不得不日减也。
gù yuē yǒu yòu mín zhī bì zhě,
故曰有诱民之弊者,
wèi cǐ yě。
谓此也。
以上为原弊的拼音版。